27 stycznia br. wpłynął do Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Katowicach wniosek naszej fundacji o wszczęcie z urzędu postępowania administracyjnego w sprawie wpisania do rejestru zabytków województwa śląskiego zespołu stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne składającego się z: budynku dworca kolejowego I klasy (pl. Ogród Dworcowy 1, Katowice), budynku dawnego biura celnego (pl. Ogród Dworcowy 1A, Katowice) oraz budynku dawnej poczty kolejowej (ul. Lwowska 6, Katowice) i dopuszczenie nas jako strony w postępowaniu administracyjnym.
Północna stacja kolejowa na granicy Roździenia i Szopienic powstała dzięki powołanemu w 1868 roku Towarzystwu Kolei Prawego Brzegu Odry, które kontynuowało prace Kolei Opolsko-Tarnogórskiej. Spółka ta budowała etapami z Wrocławia linię kolejową w kierunku Górnego Śląska od strony północnej (przez Kluczbork, Tarnowskie Góry i Bytom). Linię od strony Chorzowa (Starego) do Szopienic i dalej w kierunku Muchowca otwarto 15 listopada 1868 roku. Linia ta prowadziła dalej do Dziedzic. Łączna długość linii z Wrocławia przez Bytom, Szopienice Północne, Murcki i Pszczynę liczyła 256,97 km. Wraz z tą linią w Szopienicach powstała stacja kolejowa ze dużym budynkiem dworca kolejowego. W 1870 roku pociąg osobowy z Pszczyny do Szopienic docierał do stacji po dwóch godzinach i 16 minutach.
Litografia przedstawiająca dworzec Szopienice Północne i biuro celne – ok. 1897 r.
Powstała na linii Rechte-Oder-Ufer-Eisenbahn w 1870 roku szopienicka stacja (Schoppinitz-Rosdzin, później Schoppinitz R.O.U.E., obecnie Katowice Szopienice Północne) należała do najważniejszych na południowym odcinku kolei. Kolej Prawego Brzegu Odry mogła poszczycić się gmachem I klasy, wzniesionym w stylu typowym dla innych budynków stacyjnych tej spółki, a zaprojektowanym przez Hermana Grapowa. W jego wnętrzu znajdowała się m.in. poczekalnia dla kobiet (później zaadaptowana na pomieszczenia biurowe). W 1882 roku zainstalowano tu już telefon. W latach 80. XIX wieku przy stacji działała hala odpraw celnych (obecnie budynek przy pl. Ogród Dworcowy 1A) oraz poczta (obecnie budynek przy ul. Lwowskiej 6).
W skład zespołu stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne w Katowicach wchodzą 3 budynki:
- plac Ogród Dworcowy 1 – budynek dworca kolejowego I klasy, zaprojektowany przez Hermana Grapowa, wybudowany ok. 1868-1870 roku w stylu ceglanego historyzmu,
- plac Ogród Dworcowy 1A – budynek dawnego biura celnego, wybudowany ok. 1870 roku w stylu ceglanego historyzmu,
- Lwowska 6 – budynek dawnej poczty kolejowej, pełniący później funkcję mieszkalną, wybudowany ok. 1874-1877 roku w stylu ceglanego historyzmu.
Powyższe budynki stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne są jednymi z najstarszych zachowanych obiektów historycznych na terenie dzielnicy Szopienice.
Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Katowicach uznał, że w interesie społecznym jest rozważenie wzmocnienia nadzoru konserwatorskiego i zbadanie w ramach postępowania administracyjnego czy ww. zespół stacji kolejowej kwalifikuje się do wpisu do rejestru zabytków czy też nie.
Oględziny
15 lutego br. odbyły się oględziny zespołu stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne. Zwiedziliśmy 3 budynki zamknięte od kilkunastu lat i długotrwale nieużytkowane. Wszystkie są wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Katowice. Obawiając się o przyszłość zabytkowych budynków zespołu stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne wysłaliśmy tego samego dnia do właściciela tj. PKP S.A. petycję w sprawie zachowania zabytkowych budynków zespołu stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne, ich zabezpieczenia przed dalszą degradacją i uzyskaniem od PKP PLK S.A. zgody na zbycie tych nieruchomości oraz ich sprzedaż.
Fragment naszej petycji
21 lutego br. wysłaliśmy prośbę o wykonanie kwerendy oraz skanowania projektów poczty dworcowej w Szopienicach i dokumentów związanych z budową tego obiektu do dyrektora Archiwum Państwowego we Wrocławiu dra Janusza Gołaszewskiego. Dyrektor Archiwum Państwowego we Wrocławiu przychylił się do naszej prośby – otrzymaliśmy zdigitalizowane dokumenty, niestety bez projektów (nie ma ich we wrocławskim archiwum).
27 lutego br. w godzinach wieczornych rozpoczęły się prace związane z przebudową wiaduktu w ciągu ul. Lwowskiej. Bacznie przyglądamy się robotom prowadzonym przy wiadukcie. Inwestor PKP PLK S.A. został zobowiązany do monitorowania wibracji powstających w wyniku prowadzonych prac, celem uniknięcia uszkodzenia zabytkowego budynku przy ul. Lwowskiej 6.
Prace związane z przebudową wiaduktu w ciągu ul. Lwowskiej
24 marca br. otrzymaliśmy odpowiedź na naszą petycję w sprawie zachowania zabytkowych budynków zespołu stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne, ich zabezpieczenia przed dalszą degradacją i uzyskaniem od PKP PLK S.A. zgody na zbycie tych nieruchomości oraz ich sprzedaż. Lucyna Klein-Klarenbach, dyrektor biura zarządu PKP S.A. poinformowała nas w odpowiedzi, iż […] PKP S.A. na bieżąco zabezpiecza budynki przed dostępem osób trzecich. W chwili obecnej wdrożono działania mające na celu zabezpieczenie pokrycia dachu budynku przy ul. Lwowskiej 6 przed dalszą degradacją oraz zabezpieczenie okien na strychu przed dostępem ptaków. Poniżej cała odpowiedź na petycję.
Odpowiedź PKP S. A. na petycję z dnia 24 marca 2022 r.
28 marca br. otrzymaliśmy od Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach decyzję z dnia 22 marca 2022 r. w sprawie wpisu do rejestru zabytków nieruchomości województwa śląskiego, w której zdecydowano wpisać do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego pod numerem A/948/2022 następujący obiekt:
– zespół stacji kolejowej Katowice Szopienice Północne w Katowicach, położony na działkach ewidencyjnych nr 1420/8 i 1421/8, karta mapy 3, obręb Roździeń, miasto powiat Katowice, składający się z obiektów:
- budynku dworca kolejowego I klasy (pl. Ogród Dworcowy 1),
- budynku dawnego biura celnego (pl. Ogród Dworcowy 1a).
Budynek przy ul. Lwowskiej 6, fot. z dn. 28.03.2022 r.
nie wpisać do rejestru zabytków nieruchomych województwa ślaskiego: budynku dawnej poczty kolejowej (ul. Lwowska 6, na działce ewidencyjnej nr 1422/8, karta mapy 3, obręb Roździeń, miasto powiat Katowice) […] mimo dużych wartości historycznych omawianego obiektu, jego stan techniczny jest zły i nie nadaje się obecnie do użytkowania. […] należy wskazać, że katastrofalny stan techniczny budynku przy ul. Lwowskiej 6 wynika tylko i wyłącznie z wieloletnich zaniedbań poczynionych przez właściciela, tj. spółkę Polskie Koleje Państwowe S.A. z siedzibą w Warszawie, a także częściowego ignorowania zaleceń służb konserwatorskich. Nasza fundacja zamierza odwołać się od niniejszej decyzji w pkt. 2 związanym z nie wpisaniem do rejestru zabytków budynku przy ul. Lwowskiej 6.
Fragment decyzji Śląskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Katowicach, Łukasza Konarzewskiego.